ابعاد مختلف واقعه قیام گوهرشاد مغفول مانده است

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، نشست بررسی و رونمایی کتاب «ماکسیم بر بام؛ خاطرات بازماندگان قیام گوهرشاد» به پژوهشگری مهدی عشقی رضوانی، اسماعیل شرفی، رضا پاکسیما، قربان ترخان، تدوینگری اکرم یعقوبی و با حضور هادی وکیلی، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد سه‌شنبه (دوم اسفندماه) در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.

عشقی رضوانی در ابتدا به چالش‌های پیش روی نگارش کتاب اشاره کرد و گفت: نزدیک به ۸۰ سال از قیام گوهرشاد گذشته بود و یکی از دغدغه‌ها این بود که چطور به شاهدان عینی دسترسی پیدا کنیم؛ بنابراین مدتی به مساجدی که در بافت قدیمی شهر بودند مراجعه و با افراد مسن که از قیام گوهرشاد خاطره داشتند مصاحبه کردیم.

۹۰ درصد مصاحبه شوندگان فوت شدند 
وی افزود: این طرح بیش از ۲ سال به طول انجامید و هزار مصاحبه تصویری انجام شد که ۴۵ درصد آن با شاهدان عینی واقعه قیام گوهرشاد بود. از محتوا این مصاحبه‌ها پژوهش‌های قابل توجهی می‌توان استخراج کرد.‌ نقطه درخور توجه این است که این جمع خاطرات را با جزئیات تعریف کردند.  مدت زمانی که از این طرح پژوهشی گذشته  ۹۰ درصد شاهدان عینی که مصاحبه کردند فوت شدند و خدا را شاکریم که توانستیم این ناگفته ها و گنجینه ارزشمند را ماندگار کنیم.

مستند «بی‌حجابی اجباری»؛ قصه‌هایی درباره مبارزات زنان دیروز

الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ مهدی عشقی رضوانی مستندساز، نویسنده، پژوهشگر و محقق تاریخ شفاهی اهل مشهد است که تاکنون کتاب‌های «قندان‌های همیشه پر» و «ماکسیم بر بام» (خاطرات مردم مشهد از قیام مسجد گوهرشاد) را در مقام محقق به چاپ رسانده است. او همچنین کارگردانی مستند‌های «روزگار غریب»، «جهاد دائمی به سبک ولی» و «سردار دل ها» را بر عهده داشته است.
او اوایل امسال مستند «بی حجابی اجباری» را که حاصل پژوهش‌های او در طول سال‌های گذشته در موضوع کشف حجاب رضاخانی در مشهد بوده است، ساخت. این مستند تاکنون چندین بار از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش شده است. هم زمان با سالروز واقعه تاریخی کشف حجاب با وی گفت وگوی کوتاهی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

اهدا جایزه به برگزیدگان بخش «فیلم ما» سیزدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار

هیئت داوران در بخش «فیلم ما»؛ متشکل از آقایان محمد نیکدل، سهیل حاجی‌پور، مهدی عشقی رضوانی، خانم هاجر صفائیه و خانم مریم حسن‌نیا، ضمن تقدیر از اثر ضمن تقدیر از اثر «عمو سردار» به کارگردانی «محراب عبدالله‌زاده» به دلیل «جسارت در خلق یک اثر قهرمان محور» و اثر «زمین پاک» به کارگردانی «منصور مهدی‌زاده» به دلیل «همت مستندساز برای حل یک معضل اجتماعی با استفاده از ظرفیت‌های جمهوری اسلامی» و اثر «برای آرتین» به کارگردانی «سپیده شراهی» به علت «واکنش به هنگام به یک رخداد واقعی».

لوح افتخار این بخش به دلیل «ثبت و نمایش فعالیت اجتماعی و مشارکت قهرمانانه زنان ایرانی در ادوار مختلف» اهدا می‌شود به اثر «بانوان جهادی» به کارگردانی «حسن سهرابی» و لوح دیگر به دلیل «پرداختن به هویت انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در جغرافیای روستا و دور از مرکز» اهدا می‌شود به اثر «خاطره» به کارگردانی «سجاد اربابی».

داوری بخش «فیلم ما» سیزدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار

هیات داوران سیزدهمین دوره جشنواره عمار در بخش «فیلم ما» متشکل از خانم مریم حسن‌نیا، هاجر صفائیه، آقای مهدی عشقی رضوانی، محمد نیکدل و سهیل حاجی‌پور آثار کاندیداهای دریافت جایزه آثار «قهرمان من» به کارگردانی سیدحسین هاشمی‌نژاد، «عمو سردار» ساخته محراب عبدالله‌زاده، «خاطره» تولید شده توسط سجاد اربابی، «بانوان جهادی» به کارگردانی حسن سهرابی، «مدرسه جنگ‌زدگی» ساخته کامیاب مرادی، «زمین پاک» ساخته منصور مهدی‌زاده و «برای آرتین» ساخته سپیده شراهی را به عنوان نامزدهای دریافت جایزه اعلام کردند.

مطالعه تطبیقی کارگردانی در مستند دوران جنگ «روایت فتح» سیدمرتضی آوینی و «نبرد سَن پیترو» جان هیوستون

چکیده:

«روایت فتح» نام مجموعه مستندی است که گروه تلویزیونی جهاد سازندگی دربارۀ رویدادهای نظامی- سیاسی جنگ تحمیلی رژیم بعث صدام علیه جمهوری اسلامی ایران ساخته است. کارگردان، تدوین‌گر، نویسنده گفتار متن و گوینده اصلی این مجموعه مستند، سیدمرتضی آوینی است. «نبرد سَن پیترو » نام مستندی است که گروه فیلم‌سازی مستقر در ارتش امریکا، در خلال جنگ جهانی دوم ساخته است. کارگردان، نویسنده گفتار متن و گوینده اصلی این مستند، جان هیوستون افسر ارشد ارتش امریکا است. یکی از ویژگی‌های بارز این دو مستند، ساخته شدن هر دو در دوران جنگ و با هدف تبلیغ و تشویق رزمندگان به حضور در جبهه است. ویژگی مشترک دیگر، بازنمایی یک عملیات موفق نظامی که منجر به فتح می‌شود، است. در این پژوهش، به بحث دربارۀ کارگردانی و نگاه کارگردان در چگونگی ارائه گزارش از میدان نبرد خواهم پرداخت و از این منظر، دو مستند ساخته شده از دو عملیات نظامی موفق را مقایسه خواهم کرد. این پژوهش ضمن مقایسه، بررسی و تحلیل تطبیقیِ زاویه نگاه کارگردان به جنگ و رزمنده‌های حاضر در عملیات، نشان می‌دهد که بین دیدگاه فیلم‌سازی سیدمرتضی آوینی و جان هیوستون در موضوع مستندهای دوران جنگ دو تفاوت عمده وجود دارد. از یک طرف، این جنگ با همه جنگ‌هایی که در قرون اخیر در جهان رخ داده، کاملاً متفاوت است. جنگ ایران یک جنگ اعتقادی است و از جنگ‌های صدر اسلام هم که بگذریم با هیچ جنگ دیگری قابل قیاس نیست. تفاوت اساسی دیگر، در غایت و هدف از فیلم‌سازی است.
دریافت متن کامل مقاله در فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای هنر و علوم انسانی

مسجد؛ تجلی‌گاه هنر مردمی انقلاب اسلامی

در اوج مبارزات انقلاب اسلامی، تعدادی از هنرجویان دانشکده هنر‌های زیبا با تولید آثار هنری همسو با انقلاب به صف مخالفان پیوستند. این آثار را با سرعتی مثال‌زدنی، هنرمندان مردمی مساجد، بازتولید و در سطحی گسترده توزیع می‌کردند.

جالب است بدانیم که نخستین نمایشگاه رسمی هنرجویان دانشکده هنر‌های زیبا در زیرزمین «حسینیه ارشاد» برگزار شد. با به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی، این جریانات هنری، «هنر انقلاب اسلامی» نام گرفت.

ظرفیت مساجد در سال‌های طولانی مبارزات مردمی ثابت کرد که یکی از پایگاه‌های مهم برای خلق، نشر، تعمیق و ترویج هنر انقلاب اسلامی، مسجد به‌عنوان کانون محوری جامعه اسلامی است. در طول تاریخ اسلام، هرگاه انقلاب و جوششی در هنر به‌راه افتاده، اصلی‌ترین پایگاه ارائه و عرضه آن، مسجد بوده است.

مساجد صدر اسلام، مساجد دوره تمدن اسلامی و امروز مساجد انقلاب اسلامی، مکان ارائه طیف متنوعی از هنر‌هایی بوده‌اند که متناسب با شأن انقلاب مردم خلق می‌شده‌اند. خدمات متقابل مسجد و هنر به یکدیگر موجب پیدایش گونه جدیدی در تاریخ هنر انقلاب اسلامی به نام «هنر مسجدی» شده است.

«هنر مسجدی» هنری است که در مسجد، مسجدی‌ها تولیدش می‌کنند و در مسجد برای مسجدی‌ها اجرا و عرضه می‌شود، حتی هنرمند این هنر نیز مسجدی است و در مسجد تربیت می‌شود. درواقع، هنری را می‌توان مسجدی دانست که قابلیت و ظرفیت تولید و اجرا در مسجد را داشته باشد.

بی‌تردید محتوای چنین هنری باید برپایه مضامین و آموزه‌های دینی و انقلابی باشد و فرم و قالب اثر هنری، قابلیت تولید و عرضه در بنای مسجد و هماهنگی با جایگاه آن را داشته باشد.

بسیاری از جلوه‌های هنر پس از انقلاب اسلامی و با پیوند مسجد و هنر، تغییرات مخصوصی به خود دیده‌اند؛ به‌طور نمونه سرود و مداحی در مقایسه با موسیقی، تئاتر مسجدی در مقایسه با تئاتر سالنی، نقالی و دکلمه شعر در مقایسه با شعر محفلی، همه با این نظر بوده است که آثار هنری با مسجد به‌عنوان محل گردهمایی توده مردم مرتبط باشند و موانع دست‌وپاگیر فرمی و ابزاری آن برداشته شود.

هنر و هنرمندان مسجدی برای تولید و اجرا نیاز به مکان خاصی ندارند. به‌دلیل تطبیق هنر مدنظر با شرایط مکانی و فیزیکی مسجد، شبستان، صحن، بالکن، زیرزمین و... می‌تواند بهترین مکان برای تمرین و ارائه اثر هنری باشد. دیوار‌های مسجد بهترین نگارخانه برای برپایی نمایشگاه خواهد بود. زیرزمین مسجد با کمی تجهیز می‌تواند کاربرد استودیو داشته باشد. شبستان مسجد، جایگزین سالن تئاتر شود. امکانات، ابزار و تجهیزات مسجد نیز می‌تواند راه‌گشای ملزومات تولید و عرضه آثار هنری باشد.

مقایسه هنر مسجدی در دهه ۶۰ و دوران اوج انقلاب اسلامی، با دهه اخیر نشان می‌دهد که هنرمندان، مراکز و سنگر‌های انقلاب اسلامی به‌دلیل پیشگام شدن در هنر‌های پرسروصدای روز مثل موسیقی و تئاتر توانسته بودند در این حوزه پیشگام و فعال باشند.

بر این قیاس، می‌توان گفت اگر آن روز مساجد، مجهز به «گروه سرود» و «تئاتر» بوده‌اند و موفق به عملیات بزرگ تربیت نیروی هنری‌انقلابی برای نظام شده‌اند، امروز نیز علاوه‌بر جنبه‌های هنری قبل، با ورود مساجد به عرصه هنر‌های نوین از طریق ایجاد واحد «تولیدات چندرسانه‌ای»، اتاق و «میز تدوین» و ساخت «استودیوی صوت و تصویر» همچنان نقش فعال و مؤثر خود در تربیت نیروی هنری انقلاب را به بهترین وجه ممکن ایفا می‌کنند.

همان‌طور که قبلا گفته شد، در این سال‌ها کمیت و کیفیت فعالیت‌های هنری مساجد، بسیار وسیع‌تر و عمیق‌تر از سال‌های قبل است.

بدون شک هنر و هنرمند مسجدی به‌عنوان گونه‌ای از هنر انقلاب اسلامی با شبکه وسیع مردمی خود در مساجد شهر‌ها و روستا، می‌تواند مهم‌ترین بازیگر در میدان بزرگ هنر انقلاب اسلامی باشد.

لینک مطلب در روزنامه شهرآرا